januari 10, 2025
In een bomvol Muziekpodium Paradox werd Elizabet Meerbeek-Zwetsloot tijdens de jubileumeditie van Milieucafé Tilburg uitgeroepen tot Natuurdichter van Brabant. Met haar gedicht ‘Lichte duin, donker bos’ wint de inwoonster van Veldhoven de dichtwedstrijd “Geef de natuur een stem” van de Brabantse Milieufederatie.
De jury koos het winnende gedicht uit de 35 inzendingen voor de dichtwedstrijd. Die ruime keuze maakte het de jury, bestaande uit Hagar Roijackers (gedeputeerde Natuur, Milieu en Aanpak Landelijk Gebied), Frans Kapteijns (boswachter Natuurmonumenten) en Femke Dingemans (directeur-bestuurder Brabantse Milieufederatie), niet makkelijk. “Wat een creativiteit! Stuk voor stuk lees je in de gedichten terug dat er hart en ziel in gestopt is,” aldus Femke Dingemans, “ze zijn echt prachtig om te lezen, maar dat maakte de jurering ook een uitdaging.”
Zand stuift op, het kind naar benee
Onderweg neemt het een dennenappel mee
Zand dat door mijn vingers glijdt
Een zandloopkever werkt met vlijt
Een klein detail, het weidse zicht
Ik voel de lucht, het voelt hier licht
Ik vervolg mijn weg in het bos en laat los wat moet gaan
Berken, zwammen en boleten
Een klein kadaver, aangevreten
Stilte… regen zacht tikkend
Gedachten verdwalen naar verhalen van weleer
Naar dagen van eindeloos genieten
Naar dagen vol van bloedvergieten
De wijze eik heeft troost te geven
Hier heb ik ontzag voor elke vorm van leven
Elizabet Meerbeek-Zwetsloot
Het gedicht van Elizabet Meerbeek-Zwetsloot had volgens de jury veel kwaliteiten, zoals de beeldschone taal en een verwijzing naar de bredere historie. Ook de liefde voor de Brabantse natuur kwam er duidelijk in naar voren. Frans Kapteijns moest donderdagavond helaas verstek laten gaan maar heeft genoten van de jurering: “Er waren heel veel mooie inzendingen. Ik heb vooral gekeken naar hoe de natuur in de gedichten tot haar recht komt en of het gedicht me meenam, me pakte.”
Hagar Roijackers beoordeelde ook de technische kant van de gedichten. Ze heeft genoten van het jureren: “Hierin komen mijn liefde voor taal en natuur samen. Het deed me een groot plezier om meegenomen te worden in de verwondering, in de creatieve vondsten, het verdriet, de verstilling, het activisme.”
Elizabeth Meerbeek-Zwetsloot heeft het gedicht speciaal voor de wedstrijd geschreven: “Op 26 mei vorig jaar wandelde ik met mijn gezin in de Loonse en Drunense Duinen. Heerlijk! Vanaf de duinen liepen we het bos in, waar een oorlogsmonument herinnerde aan een dramatische gebeurtenis daar, een executie, precies 80 jaar eerder. Met dat gevoel en die beelden heb ik het gedicht pas later geschreven, toen ik van de wedstrijd hoorde.” Natuur is belangrijk voor haar. “Ik houd heel erg van bomen. Ze geven me troost.”
Een tweede plaats was er voor Wim Hoogveld uit Oisterwijk met zijn gedicht “Brabanteik”. De jury was zeer te spreken over de kracht die uit zijn gedicht spreekt, de positieve boodschap en de mooie kadans. Wim heeft het gedicht deels in coronatijd geschreven en deels nu voor de wedstrijd aangepast.
Natuur herstelt vaak steeds haar schade,
zoals een spin zijn eigen draden.
Al is een windhoos nog zo machtig
het bos wordt toch opnieuw weer prachtig.
En maakt de bliksem soms veel vuur
het groen komt terug na menig uur.
De mens brengt stikstof, broeikasgas,
de eik verdroogt en hei wordt gras.
Maar de natuur die kan niet stemmen,
wie moet dan de ontbossing remmen?
Natuur huilt daarom zware buien,
laat noodklok almaar harder “luien”.
In Brabant is een luist’rend oor
natuurherstel gaat daar voortvarend door:
de Brabanteik gaat nooit teloor!
Wim Hoogveld (22 november 2024)
Omdat het gedicht maximaal 15 regels mocht bevatten, viel een aantal inzendingen af. Eén daarvan, het gedicht van Ada Braat uit Heesch over een boomblad, kreeg daarom geen prijs maar wel een eervolle vermelding. Hagar Roijackers zei namens de jury: “Het gedicht “Een middag in de dierentuin” viel meteen op door de sterke opbouw, de mooie verhalende en beeldende lijn erin en de onverwachte wendingen in verhaal, stijl en perspectiefwisselingen.” Femke vult aan: “Daarnaast nodigt het gedicht echt uit om het kleine te waarderen, de schoonheid van een enkel verdord blad.”
Een wonderschoon sculptuur dat er plotseling lag
Een blad, gevallen, gewoon maar naar benee.
Onder een struik, dichtbij een muur.
En niemand die het zag.
Randen ineengedoken, de nerven gespannen in een boog.
Een kleur, het leek wel klei
En iedereen liep er zomaar aan voorbij.
“Kom mam, niet blijven staan,
Doe nou normaal, en
Laat maar liggen hoor!
Je tuin ligt vol met blad,
En het is niet de bedoeling,
Dat iedereen hier alles zomaar jat”.
Maar het blad, het keek me aan.
(Ik kon niet zomaar verder gaan)
Ik dacht: “mijn stem ligt in het kijken naar,
In het kijken ligt mijn stem
Daar ligt dus wie ik ben”.
Weer thuis, ging het blad,
Voorzichtig in een bad.
En toen het schoon en droog in het zonnetje lag, heel even,
Renden honderden miertjes voor hun leven
De witte popjes tegen zich aangeklemd.
Ik vroeg ze vriendelijk huis en haard te verlaten
Hun grenzen te verleggen
Weg te gaan en elders te bouwen aan een nieuw bestaan.
Uren duurde het voordat ze het wilden
En voorzichtig schudde ik mijn vondst leeg onder een blad van de plataan
Hopelijk is het verder goed met ze gegaan.
Ada Braat
De Brabantse Milieufederatie schreef dit najaar de dichtwedstrijd ‘Geef de natuur een stem’ uit om het Brabanders aan te sporen woorden te geven aan de natuur en zo aandacht te vragen voor de rechten van de natuur. De prijsuitreiking tijdens Milieucafé Tilburg was drukbezocht, mede vanwege de 150e uitzending van het Milieucafé.