Overheid: trek ongebruikte stikstofrechten van bedrijven automatisch in

februari 14, 2022

Overheid: trek ongebruikte stikstofrechten van bedrijven automatisch in

De uitstoot van stikstof moet fors omlaag, omdat de natuur iedere dag ernstig lijdt onder de schadelijke gevolgen. De makkelijkste oplossing in de aanpak van de stikstofcrisis is het intrekken van ongebruikte stikstofrechten van bedrijven, zegt nu ook de rechter.

door Femke Dingemans, directeur BMF

Terwijl de natuur in Nederland de afgelopen jaren sterk verslechterde door decennialange opeenstapeling van stikstofneerslag blijken overheden creatief om te gaan met stikstof, zo bleek onlangs uit een artikel in NRC over ‘stikstofpuzzelen’ (28 januari 2022).

Om de Europees beschermde natuurgebieden te herstellen moeten overheden concrete en juridisch houdbare plannen ontwikkelen om de uitstoot van stikstof sterk te verminderen. Alle sectoren die verantwoordelijk zijn voor de uitstoot van stikstof moeten evenredig bijdragen aan de oplossing van dit probleem.

Vaak wordt gekeken naar de kansen die er liggen in de verduurzaming van de landbouw als het gaat om stikstof. Maar denk ook aan de bouw van bedrijventerreinen of biomassacentrales. Het zorgt allemaal voor fors meer uitstoot van stikstof.

Stikstofopgave wordt groter

De uitspraak van de Raad van State (RvS) over het Programma Aanpak Stikstof (PAS) van mei 2019 en de rapporten van de commissie-Remkes bevestigen de noodzaak en urgentie om de stikstofuitstoot stevig te verminderen. Remkes geeft aan dat 50 procent reductie van de stikstofdepositie in 2030 noodzakelijk is. Het nieuwe kabinet heeft dit doel nu – gelukkig – overgenomen.

Uit onderzoek van de Brabantse kranten en Investico van vorig jaar blijkt dat boeren en bedrijven nog zeker 30 miljoen kilo extra stikstof kunnen uitstoten. In het verleden zijn stikstofrechten namelijk ruimhartig afgegeven, waardoor veel bedrijven veel meer stikstofrechten hebben dan ze in de praktijk nodig hebben, onder meer boerenbedrijven.

Het verschil (latente rechten) kan worden gebruikt door het bedrijf zelf (intern salderen). Deze rechten kunnen ook worden opgekocht (extern salderen) door andere bedrijven die willen uitbreiden of door projectontwikkelaars die bijvoorbeeld een nieuw bedrijventerrein willen bouwen. Daardoor stijgt de hoeveelheid stikstof op onze kwetsbare natuur en wordt de reductieopgave steeds groter.

Ook de rechter erkent nu deze tegenstrijdigheid.

Rechter: trek latente stikstofrechten automatisch in

De rechtbank Oost-Brabant deed december 2021 uitspraak over de ongebruikte stikstofrechten van de kolen- en biomassacentrale in Geertruidenberg. Kort gezegd komt het erop neer dat de provincie Noord-Brabant de ongebruikte rechten had moeten intrekken.

Anders zou “tot in lengte der dagen kunnen worden gesaldeerd met niet passend beoordeelde emissieruimte uit het verleden”, stelt de rechter. Dat verdraagt zich niet met de Europese Habitatrichtlijn en wringt bovendien met het PAS-arrest.

Om een einde te maken aan het eindeloos extern salderen gaat de rechter mee in het verzoek van Mobilisation for the Environment (MOB) en Vereniging Leefmilieu om ongebruikte stikstofrechten automatisch te laten vervallen. Zo zegt de rechtbank: “Een dergelijke aanpassing van de Wet Natuurbescherming zou de nodige rompslomp kunnen voorkomen en kan bijdragen aan een oplossing van de stikstofcrisis.” Daar is dan wel een wetswijziging voor nodig.

De Brabantse Milieufederatie ondersteunt het pleidooi van de rechter van harte om ongebruikte stikstofrechten automatisch te laten vervallen of na een bepaalde periode actief in te trekken. Dat is de eerste én minst ingrijpende stap in het oplossen van de stikstofcrisis.

De stevige doelen van het nieuwe kabinet kunnen alleen worden behaald als de hoeveelheid stikstof in de praktijk daalt. Te beginnen met het intrekken van ongebruikte stikstofrechten. De overheid heeft daarvoor de sleutel in handen.

Dit opiniestuk is eerder verschenen in NRC.