Beroep of bezwaar? Samen sta je sterk!

Blog | Thema:

juni 15, 2019

Beroep of bezwaar? Samen sta je sterk!

Als burger wordt het steeds moeilijker om te ageren tegen besluiten van de overheid (zie wanneer belanghebbend). Of je belanghebbende bent wordt door de rechter in het concrete geval bekeken. Als je zo ver weg woont dat je van de geplande activiteit niets zult kunnen zien, horen, voelen of ruiken, zul je als regel als omwonende geen belang hebben. En zul je dus in een juridische procedure niet ontvankelijk worden verklaard! Ook een bezwaarschrift kun je dan niet indienen. In de praktijk maken we het vaak mee dat individuele burgers om die reden niet ontvankelijk worden verklaard. Zelfs wanneer ze in het verleden wel ontvankelijk waren.

Ageren als groep
Veel sterker sta je -ook juridisch- wanneer je samen bezwaar maakt en vervolgens, als dat nodig is, samen naar de rechter stapt. Want behalve individuele personen kunnen ook rechtspersonen (zoals verenigingen en stichtingen) ageren tegen een besluit van de overheid. Nodig is dan wel dat er belangen aan de orde zijn die je als organisatie behartigt. Daarbij is nodig dat de doelstelling van je groep voldoende specifiek is en niet te algemeen geformuleerd is. Als milieugroep moet je de doelstelling bij voorkeur zo formuleren dat je je richt op een afgebakend (werk)gebied (bijvoorbeeld de gemeente of meerdere bij naam genoemde gemeenten in de regio) en op met name genoemde specifieke belangen zoals natuur, milieu, landschap, dit alles “in de ruimste zin van het woord”.

In de praktijk zien we steeds vaker dat -bijvoorbeeld als het gaat om behoud van zandpaden- milieugroepen niet alleen opkomen voor belangen van natuur en milieu maar ook voor cultuurhistorische belangen. In zo’n geval is het verstandig die cultuurhistorische belangen ook uitdrukkelijk bij je doelstellingen te vermelden; zolang dat niet gebeurd is zul je extra zorgvuldig moeten aangeven welke natuurbelangen er geschaad zijn door bijvoorbeeld het verdwijnen van zandpaden.

Voorts moet je als groep niet alleen een passende doelstelling hebben maar moet je ook feitelijke werkzaamheden verrichten die passen binnen deze doelstelling. Te denken valt aan het houden van informatiebijeenkomsten, overleg voeren met overheden,  excursies, educatie en dergelijke. Alleen maar procedures voeren tegen besluiten is daarbij niet voldoende. Pure “procedeerclubs” krijgen bij de rechter nul op het rekest.

Onlangs werd een milieuvereniging met op zich passende statuten toch niet toegelaten omdat de groep al jaren geen feitelijke activiteiten meer ontplooide.

Bij de BMF zijn modelstatuten op te vragen. Het verdient de voorkeur om je doelstelling vast te leggen in statuten in de vorm van een notariële akte. Wanneer je als milieugroep over een goede doelstelling beschikt én feitelijk actief bent mag je er van uit gaan dat je in een procedure bij de bestuursrechter als belanghebbende toegelaten wordt. Wat hierbij helpt is dat ook Europese verdragen (vooral het Verdrag van Aarhus) het beroepsrecht van milieugroepen beschermen.

In de praktijk blijken veel misverstanden op dit punt te bestaan. Zo maakten wij onlangs mee dat een wijkorganisatie zelf niet ageerde tegen een ongewenst ontwikkeling in de wijk (een mountainbike-route) maar in plaats daarvan de bewoners aanraadde om zelf bezwaar te maken bij de gemeente. Veel van die bewoners kregen vervolgens in de procedure nul op het rekest omdat ze te ver weg woonden en dus geen belang hadden. En dat terwijl de wijkorganisatie vanuit haar doelstelling wel zou zijn toegelaten. Verspilde energie!

Bundeling van belangen
Soms word je plotseling  overvallen wordt door een ongewenste vestiging in je omgeving. Ook in zo’n geval is het zaak op zijn minst óók als groep te ageren. Dat kan via een al langer bestaande (buurt)vereniging, maar ook via een speciaal voor dat doel opgerichte actiegroep. Het feit dat de groep pas heel kort bestaat, nog niet eerder actief was en nog geen uitgewerkte statuten heeft, is in die beginperiode geen echt beletsel. De rechter stelt het altijd zeer op prijs als bezwaarmakers hun belangen bundelen.

Zo tikte de Raad van State in 2016 de rechtbank Oost Brabant op de vingers omdat die een bewonersvereniging in Nuenen ten onrechte niet had toegelaten. De Raad van State waardeert het dat die vereniging alle betrokken individuele belangen bundelt. Dit is effectiever  dan wanneer burgers allemaal individueel procederen. In zo’n geval vindt de Raad van State ook dat voldaan is aan de eis dat de club feitelijk actief moet zijn.

Een politieke partij is overigens geen belanghebbende, omdat zo’n partij (als regel) niet een bepaald belang in het bijzonder behartigt. Politieke partijen hebben andere mogelijkheden om invloed uit te oefenen en zo nodig het college ter verantwoording te roepen.

Kosten
Een zienswijze of zelfs een bezwaarschrift kun je als regel zelf nog wel opstellen maar zeker als je naar de rechter gaat, is deskundige rechtsbijstand  nodig. Die rechtsbijstand is vaak niet goedkoop. Ook om die reden is het van belang zoveel mogelijk de krachten te bundelen, zodat de kosten gedeeld kunnen worden. Kijk daarbij goed of er mogelijkheden zijn om de kosten tot nog verder te beperken. Ga na wie (van de apart bezwaar makende burgers)  er een rechtsbijstandsverzekering hebben en wie  er recht hebben op rechtsbijstand via de vakbond. Soms zijn er goede afspraken te maken over de verdeling van de kosten tussen verschillende partijen.

Voor lokale milieugroepen met weinig inkomsten en weinig vermogen  zijn er soms mogelijkheden om een zogenaamde “toevoeging” te krijgen, waarmee ze voor een lager bedrag kunnen procederen. De BMF kan hierover advies geven aan de bij haar aangesloten groepen en beschikt ook over namen van advocaten die gespecialiseerd zijn in het natuur- en milieurecht.

Voorkomen is beter dan procederen
Zorg dat je tijdig op de hoogte bent van ontwikkelingen in je leefomgeving. De emailservice is daarvoor een geschikt middel. Aarzel niet om zo vroegtijdig mogelijk je mening naar voren te brengen in de inspraak of in het kader van een zienswijze. De komst van de Omgevingswet (volgens de laatste berichten in 2021) betekent dat het voor milieugroepen nog meer van belang is om aan de voorkant van het proces te gaan zitten en betrokken te zijn bij visie- en planvorming. Minder procederen achteraf, meer inbreng vooraf en ook meer samenwerking met andere partners. Over de komst van de Omgevingswet houden we je op deze plaats op de hoogte.

 

Foutje gezien? Mail naar communicatie@brabantsemilieufederatie.nl

JE HOEFT NIETS TE MISSEN
Ontvang updates met nieuws, cursussen, workshops, lezingen en nog veel meer!