Waterbeschikbaarheid: klimaatverandering en de gevolgen voor ons watersysteem

januari 25, 2018

Waterbeschikbaarheid: klimaatverandering en de gevolgen voor ons watersysteem

De meeste mensen staan nauwelijks stil bij de gevolgen van klimaatverandering voor ons watersysteem. Wat moet er nu en in de toekomst gebeuren om het water in nattere periodes te kunnen afvoeren en langdurige periodes van droogte te kunnen overbruggen? Een goed functionerend watersysteem is immers van cruciaal belang om onze samenleving draaiende te houden. In een serie van twee delen neemt Frans Swinkels je mee in de wereld van waterbeschikbaarheid.

Oppervlaktewater uit de rivieren wordt in binnen- en buitenland voor vele doeleinden gebruikt. In grote delen van Nederland is de drinkwatervoorziening afhankelijk van voldoende rivierwater om mens en dier, maar ook natuur, landbouw en industrie van water te voorzien. Sloten worden bijvoorbeeld doorgespoeld om verzilting tegen te gaan. Maar water wordt ook gebruikt om centrales en installaties te koelen, de scheepvaart op gang te houden op onder andere de Noord-Brabantse en Limburgse kanalen, voor de voedselindustrie en ga zo maar verder. Bedrijven als Chemelot of bedrijventerreinen als Moerdijk gebruiken honderden kubieke meters per uur.

De rivier de Maas is een rivier die afhankelijk is van regenwater. Dat betekent dat het rivierpeil fluctueert op basis van de hoeveelheid regen die in de aangrenzende landen valt. De Maas is belangrijk voor de watervoorziening in Nederland, maar Maaswater wordt ook in België en Frankrijk voor vele doeleinden gebruikt. De belangrijke scheepvaartroutes via het Albertkanaal en de Kempische kanalen  zijn bijvoorbeeld afhankelijk van Maaswater. Maar ook steden drinken eruit. Zo worden de waterbekkens voor drinkwater in Panheel ermee gevuld. In Frankrijk en België zijn maar liefst 5 miljoen mensen voor hun drinkwatervoorziening afhankelijk van de Maas. In Nederlands Limburg gaat het om een miljoen mensen en ook de hele zuidelijke randstad is er met miljoenen inwoners van afhankelijk. Daarnaast is het Maaswater erg belangrijk voor de landbouw in Brabant: heel Noordoost-Brabant maakt er gebruik van.

De klimaatverandering die op ons afkomt zal niet alleen gepaard gaan met flinke piekbuien, maar er zullen zich ook langere periodes van droogte voordoen. Dat zou zo mogelijk nog wel eens een groter probleem kunnen worden. De hoeveelheid Maaswater die nu beschikbaar is, kan dan zomaar afnemen tot een kwart of minder van de huidige hoeveelheid. Bovendien zal dit water van een veel slechtere kwaliteit zijn, omdat het aantal lozingen in de rivier gelijk blijft, maar er veel minder verdunning optreedt. Innamestops in spaarbekkens voor drinkwater zullen daarom veel vaker gaan voorkomen. De kwaliteit loopt terug en de temperatuur van het water zal hoger zijn, met alle gevolgen van dien voor flora en fauna. Zo kunnen bijvoorbeeld hogere concentraties meststoffen in combinatie met een hogere temperatuur leiden tot grootschalige algenbloei. Deze algen zullen filtersytemen bij bedrijven veel meer op de proef gaan stellen. Dit meer geconcentreerde oppervlaktewater zal ook minder geschikt zijn voor natuurdoelen en ander gebruik. En dat terwijl er allerlei verplichtingen zijn om die natuurkwaliteit te behouden of te versterken.

Een alternatief is het oppompen van meer grondwater, maar ook dat zal tot meer verdroging leiden. Dit doet de vraag rijzen waar de overheid en anderen in moeten gaan investeren voor de komende 50 jaar. Zit er straks nog genoeg water in de Maas om de bedrijven per schip bereikbaar te houden? Is er nog water voor de Grensmaas of laten vissen massaal het leven? Is er straks nog voldoende water over om aan te voeren naar het Dommelsysteem, Oost-Brabant en Noord- en Midden-Limburg? Hoe kan funeste droogte worden voorkomen? En wat beschouwen wij eigenlijk als funeste droogte? Is dat alleen als de scheepvaart stil komt te liggen, er onvoldoende koelwater beschikbaar is of wanneer de drinkwaterinname moet worden stilgelegd? Of is dat ook als de landbouw geen oppervlaktewater meer heeft en de natuur onomkeerbare schade oploopt? Wat moet er drastisch veranderen om dit te voorkomen, zijn we daartoe bereid en hoe gaan we dat betalen? Op welke termijn moet dan wat door wie gerealiseerd zijn en wie is de regisseur?

Volgende keer meer over waterbeschikbaarheid en mogelijke oplossingsrichtingen.