REKS: Duurzame energieopwekking in Hart van Brabant

september 18, 2019

REKS: Duurzame energieopwekking in Hart van Brabant

De regio Hart van Brabant ontwikkelt een Regionale Energie- en Klimaatstrategie, oftewel de REKS. Als een van de enige regio’s betrekt Hart van Brabant ook het klimaat in de strategie. Leden van IVN Tilburg, Natuur en Milieuvereniging Heusden, het Biodiversiteitsteam Goirle en de Brabantse Milieufederatie denken mee over landschapsscenario’s in relatie tot de energietransitie.

Het is een complexe puzzel om uiteindelijk de energieopgave in te passen in het Brabantse landschap. KruitKok Landschapsarchitecten voeren gesprekken met stakeholders om de landschappelijke gebiedskenmerken in kaart te brengen. Deze input wordt gebruikt bij de ontwikkeling van de REKS.

“De REKS is een strategie van de regio Hart van Brabant, bestaande uit 9 gemeenten en een deel van de gemeente Haaren”, zegt Paul van Dijk, procesregisseur van regio Hart van Brabant. De strategie brengt in kaart hoe en waar energie bespaard en duurzaam opgewekt kan worden. Uiteindelijk moet de REKS een elektriciteit-bod bevatten, inzicht geven in de warmtevraag en warmtebronnen, en een structuur voor samenwerking bieden.

Paul van Dijk: “Sommige gemeenten hebben al beleidsplannen ontwikkeld als het gaat om energieopwekking, maar het is van belang om die plannen af te stemmen op de regionale visie. De planning is dat de REKS naar de colleges van de gemeenten, de besturen van de waterschappen en de provincie gaat voor 1 juni 2020. Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) berekent vervolgens of de optelsom van alle 30 RES-regio’s de landelijke opgave dekt.”

Duurzame opgave in Hart van Brabant

De regio Hart van Brabant wil in 2030 zo’n 1 terawattuur (tWh) duurzame energie opwekken. Een deel van deze elektriciteitsopgave is al gerealiseerd. Er zitten ook nog duurzame projecten in de pijplijn, zoals het burgerwindpark Spinderwind. Daarnaast is er berekend hoeveel elektriciteit uit zonnepanelen op grote (bedrijfs)daken kan worden gehaald. Want alle energieproductie die op dak kan plaatsvinden, hoeft niet in het landschap.

In totaal blijft er nog een energieopgave liggen van zo’n 586 miljoen kilowattuur (kWh). Met de huidige technieken komt dit overeen met 90 windmolens van 3 megawatt, 55 windmolens van 5 megawatt of 840 hectare zonneveld. Naast het feit dat de regio Hart van Brabant duurzame elektriciteit wil opwekken, is er ook een warmteopgave. Er wordt gewerkt om deze opgave inzichtelijk te maken; wat is de warmtevraag precies? En waar is welke (rest)warmteborn te vinden?

Complexe gebiedsdynamiek

Mariëlle Kok van KruitKok Landschapsarchitecten heeft verschillende denklijnen geschetst om deze energieopgave toch te realiseren. Er zijn namelijk veel factoren die meespelen bij het realiseren van duurzame energieprojecten. Er zijn wettelijke beperkingen, verschillende belangen en veel dynamiek en veranderingen in de diverse gebieden. Het gaat dan bijvoorbeeld om de landbouwtransitie naar natuurinclusieve landbouw, aanpassing aan klimaatveranderingen, tegengaan van verdroging, toename van recreatie, drinkwaterbescherming, hittestress en zo is er nog een hele reeks aan noodzakelijke veranderingen in het buitengebied.

De belangrijkste vraag is dan: Is het mogelijk om de dynamiek van de verschillende gebieden te koppelen aan de energietransitie? De leden van IVN Tilburg, Natuur en Milieuvereniging Heusden, het Biodiversiteitsteam Goirle en de Brabantse Milieufederatie vinden het belangrijk om deze koppelkansen te benutten. Bijvoorbeeld drijvende zonnepanelen op waterberging, de aanleg van nieuw bos in combinatie met windparken of door water op te pompen met energie uit zonnepanelen om nabijgelegen weidevogelgebieden te vernatten.

De energietransitie kan als (financiële) motor dienen om gebieden te versterken. Naast koppelkansen vindt de groep participatie van omwonenden belangrijk. De lusten en de lasten moeten eerlijk worden verdeeld, zodat ook opbrengsten terugvloeien naar de omgeving. Denk bijvoorbeeld aan mede-eigenaarschap van een windmolen of zonneveld, of een fonds waardoor natuurwaarden in het gebied worden versterkt.

15 verschillende scenario’s

Er zijn 15 globale denklijnen uitgezet door Mariëlle Kok. Van ‘zon op water’ tot ‘alle agrarische daken vol zon’ en van ‘energetische dorpsranden’ tot ‘een confetti aan energieprojecten’. De scenario’s zijn ontstaan vanuit verschillende gedachtegangen. Het ene scenario begint bij landschappelijke kenmerken, het andere heeft de gebiedsopgave als startpunt.

De leden van de verschillende natuur- en milieuorganisaties zien zes belangrijke aandachtspunten.

• Onderlinge compensatie tussen gemeenten: Het in onoverkomelijk dat de ene gemeente een hogere energieopgave heeft dan de ander. Maar het opvangen voor een andere gemeente geldt ook voor gebiedsopgaven als wonen en recreëren. ”We moeten voorkomen dat het landschap een lappendeken wordt”, zegt een van de leden.
• Effect van zon/wind op dieren: Er moet rekening worden gehouden met de leefgebieden van dieren, zoals vleermuizen, weidevogels, knobbelzwanen. Daarnaast gaat het om trekvogelroutes, foerageergebieden, de hoogte en zuigkracht van windmolens op het aantal (vogel)slachtoffers, en verstoring voor dassen vanwege trillingen in de bodem.
• Effect van zon/wind op de bodem: Hou rekening met breuklijnen en uitdroging van gronden. Een zonnepark moet zodanig worden ontworpen dat licht en water de bodem kunnen verrijken.
• Effect van zon/wind op natuur en ecologie: Neem natuurontwikkeling mee in het totale ontwerp, creëer nieuwe natuur in combinatie met energie, behoud Natura 2000 gebieden, maak een koppeling met waterberging/vernatting van gebieden en kijk uit voor isolatie van natuurgebieden.
• Inrichting landschap: Haal infrastructurele lijnen naar voren, zoals windmolens langs snelwegen (mits gekeken wordt naar vogelroutes), onderzoek de meest rendabele energetische gebieden en verbreed beekdallandschappen.
• Landschapsbeleving: Hou rekening met het belang van openheid van (enkele) gebieden. En creëer een andere beleving van windmolens, bijvoorbeeld door deze van hout te maken.

Naast deze aandachtspunten ziet de groep liever een clustering van wind- en zonprojecten, dan dat deze als een confetti over het landschap zijn verspreid. Daarnaast moet er oog zijn voor een regionale aanpak in plaats van een lokale aanpak, maar dan moeten de kansen voor zon op dak wel maximaal worden benut.

Denk mee

De energieopgave is complex, dat staat vast. De werkgroep van de Regionale Energie- en Klimaatstrategie nodigt ons dan ook uit om (wetenschappelijke) studies en ideeën voor koppelkansen te delen. Heb jij suggesties of bronnen? Mail deze dan vooral naar Hanne van de Ven, hanne.vandeven@brabantsemilieufederatie.nl.

Heb je deze bijeenkomst gemist of wil je verder meepraten? Kom dan naar een van onze andere bijeenkomsten die we in het najaar van 2019 organiseren.
Rosmalen (19 september)
Oudenbosch (23 september)
Tilburg (1 oktober)
Eindhoven (24 oktober)

 

 

Tags: